Chúng tôi đã nói ái tình của nam giới bám vào nhan sắc. Sang thời thanh niên, lòng tự ái xen vào, bạn trai có thể nhớ những lời chỉ trích và lo âu. Bạn trai thiếu nhi phát lộ đời sống trí tuệ kỳ biệt của họ nhất là khi họ chơi.
Tình của bạn trai khi hướng ngoài gia đình thì phải đáp vào một đối tượng. Nhưng phần đông bạn trai tự cao không phải vì họ ý thức mình cao cả để khinh người: họ tự cao chỉ vì tự trọng thôi. Rất tiếc, nền giáo dục ngày xưa thích bắt tuổi trẻ học thuộc lòng nhân chi sơtính bổn thiện bỏ quên tập óc phán đoán mà nền giáo dục ngày nay cũng không hơn gì lắm.
Điều nầy nói ra nghe lạ nhưng nó tỏ ra một phần nào bạn trai là phái mạnh. Trên địa hạt tâm lý, giữa bạn trai và bạn gái, còn bao nhiêu cái dị biệt. Nhà giáo dục, chỉ vạch cho bạn trai tâm lý kỳ đặc ấy của họ.
Buồn như theo kiểu người Á Rập nói, sa mạc than khóc vì không được làm đồng cỏ. Trong trường, họ hồ nghi năng lực của thầy giáo. Tôi đã chứng minh chân lý ấy.
Lời nầy chẳng xa sự thật lắm. Hay lối cho tiền bánh đứa ở của ông bà trong một gia đình giàu nói lên haitính khác nhau của nam và nữ. Những cuộc hội họp tưng bừng dễ lôi cuốn họ.
Ai có nhúng tay vào việc giáo dục tất có những kinh nghiệm nầy là dặn điều gì cho mấy cậu trai phải hai ba lần. Họ thích trật tự và sạch sẽ lắm. Họ khác bạn gái ở chỗ là ít bộc bạch nó ra.
Ozanam viết: Chúng tôi cảm thấy cần có cái gì chiếm hữu chúng tôi và chờ chúng tôi đi. Họ có bổn phận thánh hóa các tầng lớp nhân dân, chỉ cho họ nhận thấy vì tình yêu, vô bờ bến của thượng đế sáng chế, cứu thế, lập bí tích thánh thể và luôn luôn quan phòng đời sống vật chất, tinh thần, tâm đức và xã hội của từng cá nhân. Họ không thấy nổi manh tâm của bạn trai nhất là khi gặp đau khổ.
Sở khanh là vị thánh bảo mệnh của đời họ. Nhưng căn cứ vào phong trào trụy lạc của xã hội hiện đại nhất là ở những nước duy vật, người ta bi quan lắm về lòng băng tuyết của giới đầu xanh. Khuyết điểm của người dân, của hạ cấp ta có bổn phận êm dịu xây dựng chớ không có quyền bắt buộc trở thành người xấu như họ bằng lối hạ nhân cách mình xuống để ăn nói cộc cằn, thô bỉ, vô tình tố cáo mình và chánh phủ mình đại diện phục vụ là mù quán, phản dân.
Vì đó có một kích thích nào bên trong con người hay bên ngoài như lăn, cựa mình, như các tiếng động thuận hợp cho chúng thì chúng xuất hiện trong đầu óc ta như một cuốn phim, tuy đứt khúc, bắt quàng nhưng không kém phần linh động. Có kẻ mai một uổng đời. Nếu không ai thẳng thắng khôn ngoan giúp sửa, nó cũng làm cho bạn trai sau nầy trên lãnh vực văn học, kinh tế, chánh trị, quân sự, nghệ thuật ưa tạo ra những chuyện quái lạ chỉ làm hại cho danh tiếng của họ và cho xã hội thôi.
Có thể họ nghe (ba chớp ba sáng) đi mua cây thước và tội nghiệp quá, chiều họ quên mất. Nhưng phần đông họ nhượng bộ bạn trai về điểm nầy. Khi viết mấy dòng nầy tôi tưởng tượng sẽ có không ít bạn gái bất mãn.